Praga - Most Karola Pilnie Strzeżony
28 sierpnia 2020
Pierwszy stopień ochrony: starannie wybrano datę położenia kamienia węgielnego. Łatwo ją zapamiętać, ponieważ układa się w piramidę nieparzystych liczb, które w Średniowieczu uważano za szczęśliwe: 1357 (rok) 9 lipca (7. miesiąc) o godzinie 5:31 (tzw. palindrom 1-3-5-7-9-7-5-3-1). W tym momencie Słońce weszło w koniunkcję z Saturnem, co było uznawane za przychylną okoliczność (Saturn uznawany za reprezentanta zła jest zrównoważony Słońcem, symbolem boskiej mądrości i dobra). Dodatkowo tego dnia ascendent był w znaku Lwa, a lew jest symbolem Królestwa Czeskiego (jest w herbie do dzisiaj). Kolejna ciekawostka jest to, ze tego właśnie dnia wszystkie znane wówczas planety, poza Marsem (symbolem wojen) były widoczne na horyzontem Pragi, co także uznano za dobry omen. I jeszcze kolejny czynnik – wszystkie obiekty poza Marsem i Księżycem były tego dnia w znaku Ryb, którym przewodzi żywioł wody – to kolejna pozytywna okoliczność przy budowanie mostu. Fundator mostu, król i jednocześnie cesarz Karol IV, miał szacunek dla astrologii i celowo wybrał moment, który będzie symboliczny i jednocześnie sprzyjający.
Drugi stopień ochrony: wybór patrona. Karol IV kładł duży nacisk na wzajemną relację kluczowych budowli i obiektów miasta. Znany jest z tego, ze zakładane przez niego kościoły i zamki tworzą na mapie regularne struktury wzajemnych powiazań, respektując przy tym wcześniej istniejące obiekty kultu czy miejsca mocy. Nie inaczej jest z mostem, który wtedy był zwany po prostu kamiennym mostem (bardzo długo pozostawał jedynym mostem w Pradze; nazwę most Karola zyskał dopiero w XIX wieku). Most został zorientowany tak, aby w czasie letniego przesilenia zachodzące słonce symbolicznie połączyło swym promieniem praską katedrę i most – ponieważ obie budowle są poświęcone św. Witowi. Szczegółowiej o tym pisałam w artykule “Letnie misterium” (Letnie misterium – Secret Prague). W Średniowieczu św. Wit był uznawany za patrona przynoszącego szybki rozkwit. Miasta, gdzie przechowywano szczątki tego świętego miały z łatwością się rozwijać, rozrastać i opierać kataklizmom. Już w X wieku książę Wacław (później ogłoszony świętym i głównym patronem Królestwa Czeskiego i Czechow) sprowadził do Pragi relikwie św. Wita, które nadal znajdują się w tym samym miejscu (właśnie w katedrze; w X wieku w tym miejscu stal inny kościół, ale szczątki świętego nieprzerwanie są tam przechowywane). Tworząc bezpośrednie powiazanie miedzy katedrą i mostem Karol IV uhonorował swojego przodka (po matce wywodził się z rodu Przemyślidów, do których należał także św. Wacław), wcześniej zapoczątkowaną tradycję oraz włączył jemu współczesne miasto pod opiekę patrona, kory już od kilku wieków chronił Pragę.
Trzeci stopień ochrony: więcej świętych i patronów. Dzisiaj most Karola, ozdobiony trzydziestoma wspaniałymi rzeźbami, znany jest jako galeria pod otwartym niebem, ale przez kilka wieków rzeźb na nim nie było. Stal jedynie krzyż oraz pieta, i dopiero w XVII wieku stanęła pierwsza rzeźba świętego (św. Jana Nepomucena), która dala początek zwyczajowi fundowania kolejnych podobizn patronów i świętych różnych profesji i środowisk. Bohatera rzeźby wybierał jej fundator, zgodnie ze swoimi sympatiami, dlatego też dzisiaj mamy na moście różnorodność świętych, prawdziwą plejadę opiekunów. Znaleźli się wśród nich także – oczywiście! – i św. Wit, i św. Wacław.
Czwarty stopień ochrony: bramy i wieże. Po obu stronach Wełtawy na most wchodzi się przez wspaniale bramy. Po stronie Starego Miasta wieża jest okazalsza, była specjalnie koncypowana jako łuk triumfalny na wzór antycznych rzymskich łuków. Jej symbolika jest bardzo złożona i wielowarstwowa, zasługująca na osobną monografię (powstało ich kilka, żądnych wiedzy do nich odsyłam), tutaj tylko wspomnę, że zarówno rzeźby, jak i malowidła bramy układają się w specjalne symboliczne znaczenia i powiązania. Powiązania te spajają sprawy ziemskie, polityczne, etyczne i astrologiczne, we wspaniałą, harmonijną całość. Po stronie malostrańskiej brama jest opatrzona dwiema wieżami – jedna jest pozostałością mostu Judyty, który stał w tym miejscu wcześniej, a druga pamiątką po panowaniu jedynego husyckiego króla w Czechach, Jerzym z Podiebradów.
Piąty stopień ochrony – rycerski. Po obu stronach mostu usadziły się zakony rycerskie, specjalizujące się w opiece nad chorymi. Pierwszym są joannici, zwani też zakonem maltańskim, z siedzibą na Malej Stranie. Sprowadził ich do Pragi książę Władysław I w XII wieku (ten sam, co ufundował pierwszy kamienny most, wspominany most Judyty), i oni pozostali tutaj do dziś, niemal 1000 lat tradycji! Postawili swoją komendę oraz kościół, zamykali most łańcuchem i wybierali myto. Stąd pełna nazwa kościoła to kościół Panny Marii na końcu mostu pod łańcuchem. Po stronie staromiejskiej zaś powstał zakon krzyżowców z czerwoną gwiazdą, którzy także zajmowali się szpitalnictwem i wspieraniem biednych (inspirowani joannitami). Co ciekawe, ich znak jest bardzo podobny do znaku joannitów – równoramienny krzyż z ośmioma grotami, i pod nim dodano czerwoną gwiazdę.
Szósty stopień ochrony – węże. Po obu stronach mostu, w niemal identycznej od niego odległości znajdują się domy mieszkalne, na których umieszczono ten sam znak domowy, i stad oba domy mają tę samą nazwę: Pod złotym wężem. Wąż nie wszystkim dzisiaj dobrze się kojarzy, ale patrząc na zagadnienie historycznie, ma on ciekawą symbolikę, i pojawia się jako archetyp różnych cech i jakości w różnych kulturach na całym świecie. Wąż to symbol przetrwania i odrodzenia (zrzucana skóra), sprytu, skrywanych zamiarów, ale także jest symbolem medycyny i lecznictwa (dwa spiralnie zaplecione węże, do dziś je widujemy na aptekach) oraz nawiązuje do antycznych szkół mistycznych nauczających o pierwotnej żywotnej energii, która ma postać spiralnie wznoszącego się węża. Złoto zaś jako materiał i jako kolor reprezentuje doskonałość, najwyższą jakość, boskość.
Dom na Malej Stranie
Dom na Starym Mieście
Podsumowując można zauważyć, że most Karola jest chroniony na wielu poziomach: subtelnym – niematerialnym (intencje, astrologia, patroni), fizycznym (silna konstrukcja, trwały materiał, bramy) oraz na poziomie harmonijnego, estetycznego otoczenia mostu (symetryczne umiejscowienie bram, zakonów i złotych węży). Oczywiście, tego tematu nie da się wyczerpać jednym artykułem, i nawet nie było to jego celem. Ale jeden artykuł może sprowokować do dalszych studiów i poszukiwań. Pomyślcie o tym wszystkim jak następnym razem bodziecie się tędy przechadzać!
Zdjęcia i tekst: Ewa Darda
